Brexit tamamlandı - yoksa tamamlandı mı?

Boris Johnson'ın seçimi kazanan sloganı "Brexit'i gerçekleştirin" artık gerçek. Ancak Brexit gerçekten tamamlandı mı? Ve bu durum limanları ve tedarik zincirlerini nasıl etkileyecek?

Uzaktan ünlü Dover Beyaz Kayalıkları'nı görüyor musunuz? Bu, en az 10.000 tır şoförünün 2020 Noel'i civarında görmek için günlerce beklediği bir manzaraydı. Dover'a giden otoyolda büyük kuyruklara takıldılar ya da limandan uzaktaki Manston Havalimanı'na park etmek zorunda kaldılar. Bazıları Manş Denizi'ni geçemeden Noel'i kamyonlarında geçirmek zorunda kaldı. Ne yanlış gitti? İngiltere Sağlık Bakanı Matt Hancock, yeni korona virüs mutasyonuyla ilgili panik içinde bir açıklama yaptı ("Kontrolü kaybettik!") ve birçok ülke sınırlarını İngiltere'den gelen kara, demir ve hava yolu yolcularına kapattı. Fransa Calais Limanı'nı ve Eurotunnel'i kapattı. Ortaya çıkan kaos, Brexit'in limanlar ve Avrupa tedarik zincirleri üzerindeki etkisinin bir habercisi miydi?

Brexit kaosu mu?

Mahsur kalan tır şoförlerinin çoğu Fransa'nın Boris Johnson'ı son dakikada bir Brexit anlaşması imzalamaya zorlamak için Calais'yi kapattığına inanıyordu. Manş Denizi'nin her iki yakasındaki bazı siyasi yorumcular da aynı fikirdeydi. Fransa'nın motivasyonu ne olursa olsun, boş dükkan rafları korkusu İngiliz hükümetini harekete geçirdi. 24 Aralık günü geç saatlerde bir anlaşma imzalandı - muhtemelen insanlık tarihinde ticaretin önündeki engelleri ve gümrük sorunlarını kaldırmak yerine daha da arttıran ilk ticaret anlaşması. Ancak Birleşik Krallık ve AB'deki genel görüş, kötü bir anlaşmanın bile hiç anlaşma olmamasından daha iyi olduğu yönünde. Noel'den önce Ocak 2021'den itibaren ablukanın tekrarlanmasına razı olan her tüccar, nakliyeci ve kamyon şoförü şimdi en kötünün gelmediği için rahatlamış durumda. Peki, Brexit yanlılarının yıllardır vaaz ettiği gibi Birleşik Krallık "sınırlarının kontrolünü geri aldığına" göre şimdi tam olarak ne olmasını bekleyebiliriz?

Tartışılmaz gerçekler

47 yıl önce Avrupa Ekonomik Topluluğu'na katıldıktan sonra Birleşik Krallık nihayet ayrıldı. Ancak yaklaşık yarım asırlık ticari bağlar sayesinde AB ile ticarete büyük ölçüde bağımlı hale geldi. Örneğin 2019 yılında Birleşik Krallık'ın gıda ithalatının %74'ü AB'den yapıldı ve Birleşik Krallık merkezli otomobil endüstrisi tamamen Avrupa'daki fabrikalardan yapılan tam zamanında parça teslimatlarına bağımlı (örneğin Oxford Cowley'deki fabrikada üretilen BMW Minis'in motorları Hollanda'dan geliyor). Britanya ile Avrupa arasında ve Britanya (yani İngiltere, Galler ve İskoçya) ile Kuzey İrlanda (NI) arasındaki sınırların kaldırılması ticaret üzerinde en önemli etkiye sahip olacaktır. Tüm bu sınırlar artık gümrük beyannamelerinin doldurulmasını ve Britanya'ya ve Britanya'dan taşınan mallar üzerinde kontroller yapılmasını gerektirmektedir. Sınır süreçleri ne kadar verimli olursa olsun, sınırsız seyahatten çok daha fazla liman süresine mal olacaktır. Limanları en çok etkileyecek iki faktör, yazılım ve alan.

Tıkanmış gümrükler

İngiliz hükümeti "Brexit'i gerçekleştirme" konusunda bağırıp çağırmakta başarılı oldu ama pratikte bunu gerçekleştirmek için çok az şey yaptı - İngiliz Sanayi Konfederasyonu (CBI) ve Birleşik Krallık Büyük Limanlar Grubu'nun canını çok sıktı. Brexit için geliştirilen Gümrük Teslimat Hizmeti (CDS) yazılımı 2020 sonuna kadar hazır değildi; bir İngiliz limanında feribota binmek ya da feribottan ayrılmak için bekleyen kamyonları işlemek için gereken ek alan da mevcut değildi. Tüm AB ithalat ve ihracatının %22'sinin yapıldığı Dover Limanı'ndan seyahat etmiş olan herkes Brexit öncesi günlerde koşulların ne kadar sıkışık olduğunu bilir. Noel kaosunun da ortaya koyduğu gibi, İngiliz hükümeti acilen ihtiyaç duyulan tesisleri zamanında hazırlayamamıştı. Dover'a giden otoyolda günlerce mahsur kalan tır sürücülerinin tuvalet, lavabo, yiyecek ve içeceğe erişimi ya çok azdı ya da hiç yoktu. Kent'te AB'ye giden kamyonlar için çok beğenilen elleçleme merkezi Aralık ayında çamur deryasından başka bir şey değildi.

Quo vadis?

Henüz Avrupa tedarik zincirleri üzerindeki uzun vadeli etkilerini tahmin etmek mümkün değil. Ocak ayının ilk günlerinde İrlanda'nın en önemli feribot limanı olan Dover ya da Holyhead'de kayda değer bir gecikme yaşanmaması felaket tellallarını haksız çıkardı. Ancak Ocak ayının başlarında trafik her zaman hafiftir; normal günlerde 6.000 ve yoğun zamanlarda 10.000 olan Dover'dan günde sadece yaklaşık 1.000 kamyon ayrılır. Ayrıca, çok sayıda nakliyeci ve nakliyatçının bürokratik işlemleri halledene kadar yolculuklarını ertelemeye karar verdikleri bildirildi. 13 Ocak'ta Birleşik Krallık Gıda ve İçecek Federasyonu sözcüsü Parlamento'nun Brexit Komitesi'ne Brexit'ten önce üç saat süren bir işin artık büyük şirketler için bile beş gün sürdüğünü söyledi. Bu gecikmeler İskoçya'nın canlı deniz ürünleri ihracatını Fransa ve İspanya'daki büyük müşterilere satılamaz hale getiriyor çünkü balıklar örneğin Boulogne'daki toptan satış pazarına ulaşmadan ölmüş oluyor.

Gerekli gümrük ve dokümantasyon işlemleri tamamlandıktan sonra limanlarda kaybedilen zamanın en aza indirilmesi gerekmektedir. Ancak örneğin balık, gıda ve otomobil endüstrilerindeki tam zamanında tedarik zincirleri kesinlikle kötü etkileniyor. Felixstowe ve Dover gibi limanlar gerekli araziyi aldıktan ve tesislerini genişlettikten sonra, gelen ve giden ticareti daha verimli bir şekilde idare edebilmelidirler. İlgili kıta limanlarında prosedürler ve tesisler halihazırda mevcuttur.

Anahtar faktör güven

Başarılı bir ticaret karşılıklı güvene dayanır. 2016 Brexit referandumundan bu yana Birleşik Krallık hükümeti, yabancı düşmanı söylemleri ve AB ile imzalanan bir anlaşmayı tek taraflı olarak feshetme hamlesiyle İngiltere'nin adil ticaret konusundaki itibarına duyulan güveni büyük ölçüde yok etti. Bu güven eksikliği, Birleşik Krallık-AB ticareti üzerinde Brexit sonrası yaşanan mevcut aksaklıklardan daha uzun süreli bir etkiye sahip olabilir.