FleetMon Araştırma'da: Korsanlık Belasına Daha Yakından Bir Bakış

FAINA gemisi 25 Eylül 2008 tarihinde dünyanın en kötü şöhretli korsan merkezlerinden biri olan Aden Körfezi'ne girmiş, gemi kaçırılmış ve mürettebat rehin alınmıştır. FAINA tanklar, askeri araçlar, uçak topları, roket bataryaları, makineli tüfekler, RPG, vs. gibi askeri donanım taşıyordu. Hassas yükleri göz önüne alındığında, en iyi çabanın gösterilmesi ve geminin kısa sürede serbest bırakılması bekleniyordu. Ancak beş ay sonra Ukraynalı bir milyarderin 3.2 milyon dolarlık fidyeyi ödemesiyle FAINA serbest bırakıldı [1][2].

Korsanlar genellikle kabadayı maceracılar olarak tasvir edilirler, ancak bu gerçeklikten kilometrelerce uzak bir şeydir. Günümüz dünyasında korsanlar denizciler için doğrudan bir tehdit oluşturmakta ve küresel ekonomiye yüz milyonlarca dolara mal olmaktadır. Gelin bu korsanlığın küresel ticareti nasıl etkilediğini, denizcilik sektörü için ne gibi riskler oluşturduğunu ve kilometrelerce ötede evlerimizde oturan bizlerin bundan dolaylı olarak nasıl etkilendiğini anlayalım.

Korsanlık Denizcilerden Daha Fazlasını Nasıl Etkiliyor?

Doğrudan fidye olarak ödenen yüz milyonlarca doların yanı sıra korsanlık, etkilenen ekonomilere kayıp ticaret ve devlet geliri olarak milyarlarca dolara mal olmaktadır. Oceans Beyond Piracy State of Piracy 2018 raporuna göre, nakliyecilere doğrudan maliyetler arasında sözleşmeli güvenlik için 367,3 milyon dolar, ek sigorta için 39,2 milyon dolar, gemi koruması için 4 milyon dolar ve ek işgücü için 111 milyon dolar yer almaktadır [4]. Dünya Bankası, korsanlıktan kaynaklanan kaybı, bölgede transit geçen tüm malların değerinin %1'i olarak belirlemiştir [3], bu da sistemde verimsizliğe yol açmakta ve taşımacılık maliyetini arttırmaktadır.

Korsanlığın Farklı Türleri

Gine Körfezi'ndeki Korsanlar

Korsanlık dünyanın farklı bölgelerinde farklıdır. Gine Körfezi, Güney Çin Denizi, Latin Amerika kıyıları ya da meşhur Somali bölgesinde her birinin farklı bir operasyon modeli vardır. Halihazırda Gine Körfezi ve Batı Afrika yakınlarındaki korsanlar dünyanın en üretken ve tehlikeli korsanlarıdır. Buradaki korsanlık 2010'ların başında çoğunlukla ham petrol ve diğer ilgili ürünlerin çalınmasına odaklanmıştı [3]. Gine Körfezi'ndeki korsanlar kargo gemilerinden başta ham petrol olmak üzere petrol çalıyor ve daha sonra bunu ya karaborsada satıyor ya da derme çatma rafinerilerde kendileri rafine ediyorlardı [5]. Kötü şöhretli bir vaka, 2014 yılında tankerden 12.000 metrik ton dizelin çalındığı MT KERALA'dır [3]. Ancak bu korsanlar artık odak noktalarını değiştirmiş durumdalar. 2015 yılında Gine Körfezindeki korsanlık olaylarının %80'i Oceans Beyond Piracy tarafından soygun ve hırsızlık için gemi kaçırma suçları olarak nitelendirilmişti [4], ancak petrol fiyatları değişince işler de değişti. Petrol fiyatı 2013 yılında varil başına 110.62 dolar iken 2016 yılında 36.81 dolara düşmüştür. Petrolün daha az kârlı hale gelmesiyle korsanlar adam kaçırmaya yöneldi [3].

Güney Çin Denizi'ndeki Korsanlar

Güney Çin Denizi'ndeki korsanlık modeli farklıdır. Burada soygun, adam kaçırmadan daha yaygındır. Bölgede Filipinler, Malezya, Endonezya ve Çin hükümetleri arasında bu sular üzerinde hak iddia etmek için karmaşık bir mücadele vardır. Bu nedenle uluslararası toprak anlaşmazlıkları devriye gezmeyi ve korsanlıkla mücadele operasyonları yürütmeyi son derece zorlaştırmakta, komşu ülkelerin deniz kuvvetleri zaman zaman karşı karşıya gelmektedir. Ancak korsanlar yakalandıklarında, bölge kendi münhasır ekonomik bölgesinde olduğu için ülkeler tarafından hızlı bir şekilde kovuşturulmaktadır. Bölgede binlerce ada bulunmasına ve korsanların faaliyetlerini sürdürebilmeleri için büyük bir sığınak sağlamasına rağmen, korsanlık olayları Somali veya Gine Körfezi'ne kıyasla daha az yaygındır. Bunun nedeni, ülkenin egemenlik alanında bulunan münhasır ekonomik bölgede meydana gelen korsanlık olaylarının, söz konusu ülkenin anakarasında meydana gelen bir soygun olayından çok az farklı olmasıdır. Bu da ülkelere yakalanan korsanları yargılamaları için yasal bir kanal sağlamaktadır.

Güney Çin Denizinde meydana gelen toplam 103 olayda korsanların silah kullandığı sadece üç olayla teyit edilmiştir. Bu olayların büyük çoğunluğu karanlık saatlerde gerçekleşmektedir. Soyguncular genellikle silahsızdır ya da uzun bıçaklarla silahlanmışlardır ve saldırılar sırasında şiddet genellikle düşüktür. Motor yedek parçaları ve gemi depoları korsanlar için olağan avlardır [6].

Geçmişte daha organize korsanlar bu sularda gemilerin tamamını ortadan kaldırmayı başarmışlardır. 6 Şubat 2010 tarihinde ASTA adlı bir römorkör Malezya'nın Tiaman adası açıklarında kayboldu. İki ay sonra ATLANTIC 3 adlı bir başka römorkör Endonezya'nın Batam Adası yakınlarında kayboldu. Bu olay organize bir suç örgütünün tüm izlerini taşıyordu, zira bölgede römorkörler için, yeniden boyanmış gemilerin sahte belgelerle yeni isimler ve bayraklar altında satıldığı, gelişen bir ikinci el pazarı da mevcuttur.

ATLANTIC 3 kaçırıldığı yerden 2,500 kilometre uzakta kurtarıldı. Geminin bordasında yeni belgeler, yeni bir bayrak ve MARLYN 8 adında yeni bir isim vardı. Yetkililer, ismi gaz meşaleleri ile kesilen gemiyi buldular. ASTA'nın durumu da benzerdi. Filipin sahil güvenliği onu buldu. Geminin adı ROXY-I olarak değiştirilmişti ancak ASTA ile aynı IMO numarasına sahipti [7][8]. Her iki durumda da gemi asıl sahibine iade edilmiştir. Ancak korsanlar çalıntı gemiyi satmayı çoktan başarmışlardı.

Somalili Korsanların Yolculuğu

1990'larda Somali'de diktatörlüğün yıkılmasının ardından ülkede siyasi istikrarsızlık ve sosyal huzursuzluk baş göstermiştir. Balıkçılık bölgede önemli bir istihdam kaynağıydı. Yine de, ortada bir hükümet yokken, yabancı derin su balıkçıları Somali kıyı sularından her yıl 300 milyon dolar kadar balık çalıyordu [11]. Somali için işleri daha da kötüleştirmek için, İtalya'dan bir suç örgütü olan 'Ndrangheta, Somali kıyılarına zehirli ve radyoaktif atıklar bıraktı. Radyoaktif variller ve konteynerler 2004 yılında Endonezya Tsunamisi vurduğunda kıyıya vurdu. Somalili STK Daryeel Bulsho Guud 2006 yılında radyoaktif ve kimyasal atıklara dair somut kanıtlar bulmuştur [10].

Buradaki balıkçılar, avlanma seferlerini yabancı trol teknelerine karşı savunmak zorunda kaldılar. İlk korsanlar, balıkçı gemilerine binen ve "balıkçılık ücreti" talep eden hayal kırıklığına uğramış balıkçılardı. Bu, yaklaşık 50.000 dolar karşılığında gemiyi 24 saat boyunca tutmayı içeriyordu. Daha sonra daha fazla korsan bir araya geldi ve hükümet kendini toparlayana kadar okyanusları koruyan fiili sahil güvenlik olduklarını iddia ettiler. Korsanlar daha sonra kargo gemilerini hedef almaya başladıklarında dünya gündemine geldiler.

Zaman içinde korsanlıktan yararlanan karmaşık ve organize bir yapı gelişti. Korsan patronları ve yatırımcılar bir korsanlık operasyonu için parayı önden koymaya başladılar. İyi finanse edilen bir operasyonda iki ya da üç botlu bir ana gemi, iyi silahlanmış ve eğitilmiş 25-30 kişi ve en az bir RPG'li silahlar bulunur. Başarılı bir korsanlık saldırısından sonra gemi ve mürettebat saklanmalıdır. Somali'nin güçlü bir hükümete sahip olmaması korsanların işine yaradı.

Bazı limanlar ve yerel topluluklar gemileri ve rehineleri barındırmak için fidyeden %10 pay almaktadır. Fidyenin %30'u ilk yatırımcılara gitmektedir. Kalan para, gemiye ilk binen korsan için yaklaşık 10.000 dolarlık bir ikramiye ile saldırı mürettebatı arasında paylaştırılır [9]. Nisan 2005 ile Aralık 2012 arasında Somali ve Afrika Boynuzu açıklarındaki korsan eylemleri için fidye olarak 339 milyon ila 413 milyon ABD$ talep edildiği tahmin edilmektedir [9].

Somali'deki korsanlık eğilimi de değişti, çünkü Mart 2017'den bu yana bölgede tek bir başarılı saldırı olmadı [12]. Bu durum, yabancı donanma gemilerinin düzenli devriye gezmesi, kargo gemilerinde silah muhafızlarının bulunması ve Somalili korsan patronları için diğer kazançlı seçeneklerin ortaya çıkması gibi çeşitli faktörlere bağlanabilir. Korsan patronlarının insan kaçakçılığı, silah kaçakçılığı, siyasi seçimleri etkileme ve benzeri alanlara yöneldikleri bildirilmektedir. Ancak IMB, Somalili korsanların hala potansiyel bir tehdit olduğu konusunda uyarıda bulunmaktadır [13].

Korsanlığa Karşı Savunma

Bir geminin korsanlar tarafından bordalanma olasılığını azaltmak için alabileceği önlemler vardır. Bunlar arasında bir korsanlıkla mücadele planına sahip olmak, en son uyarı ve ikazlardan haberdar olmak ve yüksek riskli bölgeyi yüksek hızda geçmeye çalışmak yer almaktadır. Askeri gemilerin gemiyi takip edebilmesi için AIS sisteminin açık kalması ve yüksek riskli bölgelerden geçerken sadece sınırlı veri yayınlaması tavsiye edilir. Hareket sensörü sistemlerinin kurulması, kapıların sertleştirilmesi, saldırıya uğradıklarında mürettebatın geri çekilebileceği bir kaleye sahip olunması vb. gemilerin korsanları caydırmak için aldıkları bazı korsanlıkla mücadele önlemleridir. Korsanların gemiye çıkmasını zorlaştırmak için iyi gerilme mukavemetine sahip bir akordiyon jiletli tel güvenli bir şekilde bağlanabilir, böylece mürettebat kalelerde saklanmak için zaman kazanabilir.

Mürettebatı korsanlık durumlarıyla başa çıkmaya hazırlıklı tutmak için korsan saldırısı senaryosunu prova eden tatbikatlar yapılması şiddetle tavsiye edilir. Ayrıca gemilerin yan taraflarına kaynar su püskürtülerek teknelerin yan tarafta kalması zorlaştırılabilir. Ve elbette, eğitimli özel güvenlik uzmanları korsanları caydırmada her zaman harikadır [14][15].

Sonuç

Korsanlık yüzlerce yıldır var. Korsanlığa karşı sihirli değnek ekonomiden başka bir şey değildir. Savaş gemileri ve korsanlığın güç kullanılarak bastırılması sadece kısa vadeli önlemlerdir ve daha iyi bir alternatif olmadığı için mevcuttur. Korsanlar yakalandıktan sonra onlarla başa çıkmak için sağlam bir sistem geliştirmek harika bir başlangıç olacaktır. Korsanlığın kaynaklandığı ülkelerin temellerini geliştirmek için özel sektör ve devlet kuruluşlarının ortak çabası tek çıkış yoludur.

Araştırma ve Geliştirme FleetMon

FleetMon olarak sadece dünyanın ilk gemi veri tabanını oluşturmakla kalmadık, aynı zamanda araştırma ve geliştirme konusunda da çok tutkuluyuz. Bilim insanlarını, enstitüleri ve üniversiteleri güçlü ve özelleştirilmiş API çözümlerimizi kullanmaya ve tarihsel gemi pozisyonu veritabanımıza erişim sağlamaya teşvik ediyoruz.

Şu anda North Carolina Wilmington Üniversitesi'nde doçent olan Anup Phayal'ı destekliyoruz. Kendisi Gine Körfezi'nde deniz korsanlığına neden olan faktörleri anlamaya çalışıyor.

Onun hakkında daha fazlasını öğrenin

Dr. Anup Phayal, London School of Economics'ten yüksek lisans ve Kentucky Üniversitesi'nden doktora derecesine sahiptir. Kariyeri boyunca sosyal, siyasi ve ekonomik faktörlerin suç ve şiddeti nasıl etkilediği konusunda yetkin çalışmalar yayınlamıştır. Bu karmaşık olgu üzerine yaptığı çalışmalar aynı zamanda politika oluşturma konusunda da bilgi sağlamayı amaçlamaktadır. Çok sayıda ödül ve son olarak Güney Doğu Asya'da deniz suçları üzerine yaptığı ortak araştırma için MINERVA Araştırma Girişimi'nden bir burs almıştır. Saygın uluslararası dergilerde çok sayıda hakemli makalesi bulunmaktadır ve eleştirmenlerce beğenilen Dış Politika ve Uluslararası İlişkiler kitaplarına önemli bölümlerle katkıda bulunmuştur. Birçok uluslararası dergi için hakemlik yapmış ve birden fazla ülkede BM barış gücü olarak görev yapmıştır.

Dr. Phayal, çok erken yaşlarda sosyal dinamiklere ve devlet ile devlet dışı aktörler arasındaki silahlı çatışmaların daha karmaşık işleyişine hayranlık duydu. İlgi alanlarını takip ederek, çatışma, barış ve güvenlikle ilgili konuları inceleyip araştırabileceği akademik bir kariyer peşinde koştu. 

Şu anda deniz korsanlığı dünyasının inceliklerini; eşitsizlik, yoksulluk, fırsat ve devletler arası ilişkiler gibi faktörlerin korsanlığı nasıl teşvik ettiğini anlamak için çalışıyor. Tennessee Üniversitesi'nden Dr. Brandon Prins ile işbirliği yaparak dünya çapındaki tüm korsanlık olaylarına ilişkin güvenilir bir veri seti oluşturmuştur. Bu veri seti korsanlığın nedenleri ve etkileriyle ilgili hipotezlerin test edilmesini kolaylaştırdı. En son çalışması, yasadışı balıkçılar ve korsanlar arasındaki olası bir bağı ortaya çıkarmaktır.

Dr. Phayal, daha güvenli ve emniyetli bir denizcilik alanı inşa etmek için çalışmalarını sürdürmekte ve korsanlık sorununa hem uyarlanabilir hem de dirençli siyasi çözümler sunmaktadır.

Kendisine ihtiyaç duyduğu verileri sağlıyoruz ve araştırmasıyla ilgili düzenli güncellemeleri FleetMon blogumuzda yayınlayacağız.

Referans Listesi

[1] https://en.wikipedia.org/wiki/MV_Faina

[2] Ross Kemp: Güney Doğu Asya'da Korsanların Peşinde (Bölüm 3) | Tam Belgesel | Gerçek Suçlar| https://www.youtube.com/watch?v=4TNgh5f7cIk&t=3s

[3] Gine Körfezi Korsanları: Kıyı Devletleri için Bir Maliyet Analizi | https://www.stableseas.org/post/pirates-of-the-gulf-of-guinea-a-cost-analysis-for-coastal-states

[4] Korsanlığın Ötesinde Okyanuslar: Korsanlığın Durumu Raporu 2018 | https://www.stableseas.org/post/state-of-maritime-piracy-2018

[5] Korsanlar Batı Afrika Kıyılarında Çılgınca Dolaşıyor | Sistem Hatası | https://www.youtube.com/watch?v=6XtuPck0b4U

[6] Deniz Haydutluğunun Durumu 2020. | https://www.stableseas.org/post/state-of-maritime-piracy-2020#:~:text=The%20State%20of%20Maritime%20Piracy,of%20the%20Stable%20Seas%20program

[7] Asta Found | https://www.recaap.org/resources/ck/files/alerts/2010/Incident%20Update-ASTA%20Found%20(25%20Feb%2010).pdf

[8] Atlantic 3 römorkörü bulundu | https://www.recaap.org/resources/ck/files/alerts/2010/Incident%20Update-Atlantic%203%20(19%20May%2010).pdf

[9] Korsan İzleri: Afrika Boynuzu Açıklarında Korsanlıktan Kaynaklanan Yasadışı Mali Akışların İzini Sürmek | https://www.worldbank.org/en/topic/financialsector/publication/pirate-trails-tracking-the-illicit-financial-flows-from-piracy-off-the-horn-of-africa

[10] 'Ndrangheta tarafından zehirli atık dökümü | https://en.wikipedia.org/wiki/Toxic_waste_dumping_by_the_%27Ndrangheta#:~:text=Alleged%20delivery%20of%20toxic%20waste%20to%20Somalia,-Both%20Fonti%20and&text=Fonti%20claims%20that%20Italian%20TV,waste%20arrive%20in%20Bosaso%2C%20Somalia

[11] Somali'nin Balıkçıları Nasıl Korsan Oldu | http://content.time.com/time/world/article/0,8599,1892376,00.html

[12] Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Kararı 2068 (2021)[12] https://news.un.org/pages/wp-content/uploads/2022/04/UN-GCRG-Brief-1.pdf

[13] Çöl ve Deniz: Somali Korsan Sahillerinde 977 Gün Esaret

[14] En İyi Yönetim Uygulamaları 5. Sayı | https://www.steamshipmutual.com/sites/default/files/downloads/loss-prevention/BMP%25205.pdf

[15] Küresel Korsanlıkla Mücadele Rehberi | https://www.steamshipmutual.com/sites/default/files/downloads/loss-prevention/global-counter-piracy-guidance.pdf